Gekon lamparci (Eublepharis macularius)

Informacje wstępne

Gekon lamparci to jaszczurka bijąca wśród terrarystów rekordy popularności. Składa się na to niewątpliwa uroda tego zwierzęcia, niewielkie rozmiary, a co za tym idzie – wymagania „lokalowe”, łagodność i łatwość oswajania się. Zwierzęta dostępne w handlu pochodzą z hodowli w niewoli, są niedrogie (pomijając wyszukane odmiany barwne) i niekłopotliwe. Nic więc dziwnego, że gekon lamparci ma tylu wielbicieli zarówno wśród początkujących jak i zaawansowanych hobbistów. Jedyną „wadą” gekona lamparciego jest nocny tryb życia. Jest to więc dobre zwierzątko dla osób przebywających większość dnia poza domem – po powrocie zawsze znajdą chwilę by poobserwować swoich podopiecznych i zająć się nimi. Z drugiej strony „lamparty” często śpią na widoku, budzą się, zmieniają miejsce drzemki – każdy, kto nie wymaga, by w terrarium cały dzień tętniło życie, będzie zadowolony z tej uroczej jaszczurki.

Na wolności eublefary te zamieszkują suche, skaliste i trawiaste obszary Azji. W odróżnieniu od większości innych gekonów ich oczy wyposażone są w ruchome powieki, gekony te śpią z zamkniętymi oczami. Nie są wyposażone w przylgi i nie potrafią, tak jak toke czy felsumy, wspinać się po gładkich powierzchniach – jeśli chcemy by mogły wykorzystać ścianki swojego terrarium do wspinaczki, musimy im to ułatwić poprzez odpowiedni wystrój. Podstawowa barwa ciała jest żółto-szara z licznymi czarnymi bądź brunatnymi cętkami. Łapki niezbyt długie o delikatnych palcach – budowa łap wskazuje na naziemny tryb życia. Głowa jest dość duża, dobrze wyodrębniona od ciała, o wyjątkowo pięknych, nieco skośnych, ciemnozielonych oczach. Ciało pokryte licznymi drobnymi łuskami, na części grzbietowej występuje także łuski większe, guzełkowate. Cechą charakterystyczną gatunku jest bardzo gruby ogon, podzielony na wyraźne segmenty i służący zwierzęciu do magazynowania substancji odżywczych, które mogą być wykorzystane w czasie głodu. Dobrze odżywione i zdrowe gekony mają zawsze gruby ogon.

Czy kupić gekona?

Gekon lamparci jest ładną i niekłopotliwą jaszczurką, która przy dobrej opiece zamieszka w twoim domu na długie lata (zwykle kilkanaście lat). Jednak mimo, że gekon nie wymaga wiele czasu i zachodu, z racji swojego długiego życia nie nadaje się dla osób, które szybko nudzą się zwierzęciem. Przede wszystkim zastanów się, czy codziennie przez wiele lat będziesz mieć chęci i czas by gekona nakarmić, zmienić mu wodę na świeżą, posprzątać terrarium, dbać by zawsze działało ogrzewanie i oświetlenie. Raz na jakiś czas warto też znaleźć chwilę, by dokładnie obejrzeć podopiecznego i skontrolować jego stan zdrowia. Pamiętaj, że większość czasu, gdy będziesz mieć okazję obserwować gekona, będzie on spał lub wylegiwał się – gady prowadzą dość leniwy tryb życia, a to dodatkowo jest zwierzę o aktywności nocnej. Jeśli jesteś osobą odpowiedzialną i systematyczną i z biegiem czasu przywiązujesz się do swoich zwierząt, a nie nudzisz nimi, nic nie stoi na przeszkodzie by kupić gekona.

Terrarium

Jeśli zdecydowałeś się na zakup gekona najważniejsze jest przygotowanie terrarium. Dla młodej jaszczurki możesz przygotować proste, małe terrarium, a do większego przenieść ją, gdy podrośnie. Możesz też od razu umieścić gekonika w dużym terrarium, ale będzie ci ciężej go obserwować, musisz także zwrócić baczną uwagę czy młody gad radzi sobie z odszukaniem wody, pokarmu i wapnia. Jeśli kupujesz podrośniętego lub dorosłego gekona, umieścisz go od razu w terrarium docelowym. Pamiętaj, żeby najpierw przygotować terrarium, dopiąć wszystko na ostatni guzik, a dopiero później kupić jaszczurkę.

Jak zaprojektować prawidłowe terrarium?
Nie istotne czy kupisz gotowe terrarium w sklepie zoologicznym, zamówisz je czy zdecydujesz się zrobić samemu – tak czy inaczej powinieneś wiedzieć jak powinien wyglądać prawidłowy zbiornik. Terrarium dla gekonów może być szklane bądź drewniano-szklane. Nawet jeśli preferujesz drewno, z przodu i tak będzie szyba, która umożliwia obserwację podopiecznych. Prawidłowe terrarium wyposażone jest w otwory wentylacyjne – ten fakt na wstępie wyklucza stosowanie akwariów po rybkach, chyba, że zostaną one odpowiednio przerobione. Stosuje się dwa otwory wentylacyjne, położone w ten sposób, by następowała wymiana powietrza, ale nie powstawał przeciąg. Dozwolone są następujące schematy: bok dół + góra; bok dół, drugi bok góra, przód + góra. Wielkość otworów wentylacyjnych uzależniamy od wielkości terrarium oraz temperatury pomieszczenia, w którym będzie ono stało. Większa wentylacja to więcej świeżego powietrza dla jaszczurek, ale w zimnym pomieszczeniu zbyt duża wentylacja będzie powodowała zbyt duże straty ciepła i zmuszała do montowania urządzeń grzewczych większej mocy. Drugą ważną kwestią są drzwiczki, umożliwiające nam chociażby sprzątanie zbiornika i obsługę zwierząt. Najczęściej stosuje się przesuwane na prowadnicach szybki – jest to wyjście wygodne i warte polecenia. Można też zrobić drzwiczki na zawiasach, otwierające się jak drzwi szafki. Nie polecam natomiast terrariów obsługiwanych od góry, gdyż większość jaszczurek reaguje nerwowo na dłoń zbliżającą się od tej strony, poza tym obsługa takiego terrarium jest mniej wygodna. Pozostaje nam jeszcze kwestia oświetlenia i ogrzewania zbiornika – jeśli dysponujemy terrarium z przeszklonymi bocznymi ściankami i dodatkowo zbiornik stoi w jasnym pomieszczeniu wystarczy nam światło dzienne. Mimo, że gekony są zwierzętami nocnymi w ich terrarium nie powinien stale panować półmrok gdyż jest to nienaturalne. Jeśli mamy terrarium z zabudowanymi ściankami bądź stojące w ciemnym pomieszczeniu należy je doświetlić – np. używając świetlówek terrarystycznych bądź zwykłej, niezbyt mocnej świetlówki kompaktowej. Ogrzewając terrarium należy pamiętać o stworzeniu miejsc o zróżnicowanej temperaturze (i tu należy wziąć pod uwagę, że im mniejszy zbiornik tym będzie to trudniejsze). Do ogrzewania terrarium można użyć żarówek-lustrzanek, kabli grzewczych bądź mat grzewczych, natomiast nie poleca się nagrzewających się sztucznych kamieni czy konarów dla gadów gdyż często powodują oparzenia. Oparzenia mogę powodować też inne urządzenia grzewcze, dlatego bezpośredni dostęp do nich powinien być zawsze uniemożliwiony. Przykładowo żarówkę można zabezpieczyć za pomocą glinianej doniczki bądź metalowej siateczki.

Oświetlenie UVB – stosować czy nie?
Czytając różne artykuły na temat gekona lamparciego w Internecie możesz zwykle spotkać się z opinią, że gekony lamparcie nie potrzebują promieniowania UVB oraz, że ono im szkodzi. Autorzy tych artykułów (lub wypowiedzi na forum) tłumaczą swoją opinię nocnym trybem życia tej jaszczurki. Nocny tryb życia gekona nie ulega wątpliwości. Jednak na wolności, gdzie występują te gekony, słońce dalej świeci, co wcale gekonom nie szkodzi. Zwróćmy uwagę, że zarówno na wolności jak i w terrarium oświetlonym świetlówką UVB, gekon sam decyduje czy chce wyjść ze swojej kryjówki czy woli przeczekać, aż zrobi się ciemno. Oczywiście można utrzymać gekona w dobrym zdrowiu nie naświetlając go UVB i tak z reguły się postępuje. Istnieją jednak także doniesienia o większej aktywności gekonów i ich lepszym samopoczuciu, jeśli zastosuję się ten typ oświetlenia, dlatego w ogóle o tym tutaj wspominam.
Jeśli zdecydujemy się na założenie świetlówki UVB najlepiej wybrać słabą lampę (2% UVB w widmie). Świetlówkę taką nabędziemy w sklepie zoologicznym. W żadnym wypadku nie należy używać lamp nie przeznaczonych dla gadów. Gekon zawsze powinien mieć w terrarium dostępne ciemne kryjówki i sam decydować, kiedy je opuszcza.
U odmian albinotycznych stosowanie promieniowania UVB może być ryzykowne – wszystkie albinotyczne zwierzęta są bardzo wrażliwe na słońce, łatwo dochodzi u nich do oparzeń i dlatego u takich gekonów należy z lamp UVB zrezygnować.

Wielkość terrarium
Wielkość terrarium dla gekona lamparciego to kolejna kwestia sporna. Ostatnio na stronie poświęconej wyłącznie tym gekonom przeczytałam, że w zbyt dużym terrarium gekony stają się dzikie, są chude, małe, źle jedzą. Jest to przesąd dotyczący nie tylko gekonów, ale jaszczurek w ogóle. Ja nazywam to „wygodnymi poglądami”, gdyż łatwo się usprawiedliwić trzymając zwierzę w ciasnej klitce, tym, że w przeciwnym wypadku będzie „źle jadło” albo „nie urośnie”. Oczywiście z prawdą ma to niewiele wspólnego – na wolności przestrzeń jaką ma do dyspozycji zwierzę nie jest niczym ograniczona – już maleńki, świeżo wykluty gekonik ma do dyspozycji ogrom przestrzeni. Jaszczurki mimo, że są zwierzętami trzymanymi w domu, nie są zwierzętami „udomowionymi”, oznacza to, że naśladując życie i odżywianie się zwierzęcia w jego naturalnym środowisku mamy największą szansę na sukces. Nic też nie stoi na przeszkodzie by zapewnić zwierzętom porządne, duże terraria – im większe, tym lepsze, oczywiście w granicach rozsądku. Ktoś mógłby zapytać, skąd biorą się opowieści o „dziczejących” jaszczurkach. Otóż stąd, że zwierzę, trzymane w małym, izolowanym pomieszczeniu, z ograniczonym dopływem bodźców, po przeniesieniu do dużego, bogato urządzonego terrarium reaguje nerwowością i stresem na nowe miejsce i przestrzeń. Może też częściej salwować się ucieczką, ponieważ ma gdzie uciekać, gdy tymczasem w ciasnym racku wolało nieruchomieć na widok intruza. Nie ma żadnego powodu, by zdrowy, silny gekon nie jadł bądź był chudy ponieważ ma duże terrarium – sami pomyślcie, gdyby gekony czy inne jaszczurki bały się przestrzeni, wyginęły by na wolności.

Wielkość terrarium powinna być dostosowana nie tylko do naszych możliwości, ale i ilości gekonów – im więcej gekonów, tym większy zbiornik. Weźmy pod uwagę, że zwierzęta spędzają w terrarium całe swoje życie i powinny mieć gdzie pospacerować – a spacerować bardzo lubią.

Terrarium dla tego gatunku nie powinno być mniejsze niż 60/50/40cm i to tylko pod warunkiem takiego zagospodarowania ścianek, które powiększy przestrzeń życiową gekonów. Lepsze są terraria o długości 80, 100 i 120 cm.

Małe, proste terrarium do wychowu młodego gekona
Jeśli wolimy początkowo odchować malutkiego gekonika w małym terrarium, warto wiedzieć jak powinno być ono urządzone. Takie rozwiązanie ma swoje zalety, gdyż łatwiej nam obserwować ilość pobieranego pokarmu i rozwój gekona na niewielkiej powierzchni. Jeśli chodzi o budowę takiego terrarium, nie różni się ono niczym od terrarium docelowego, poza wielkością oczywiście. Wnętrze jednak urządzamy bardzo prosto – na dno kładziemy ręczniki papierowe, wkładamy jedną kryjówkę, miseczkę z wodą, miseczkę z wapniem i gotowe. Dla urozmaicenia można dorzucić jakiś korzeń. W takim terrarium możemy też odchować potomstwo naszych jaszczurek, jeśli się go doczekamy.

Do odchowu młodych możemy też użyć plastikowych pudeł ze zrobioną wentylacją czy odpowiedniego kształtu faunaboksów, pod warunkiem, że zapewnimy w nich odpowiednie warunki- gradient temperatury i cyrkulację powietrza.

Urządzenie terrarium ekspozycyjnego dla gekonów

Terrarium ekspozycyjne (dekoracyjne) dla gekonów ma dwa zadanie: być przyjemnym i funkcjonalnym „domem” dla naszego zwierzaka oraz niebanalnym elementem dekoracyjnym pokoju. Ze względu na dobro gada pierwsza kwestia jest ważniejsza, jednak druga jest stanowczo zbyt często ignorowana, w efekcie czego terraria przypominają wyglądem zewnętrznym skrzynkę na ziemniaki. Warto się postarać aby terrarium, zarówno jego wystrój jak i budowa zewnętrzna były dopracowane i estetyczne – jest to ważną częścią hobby terrarystycznego. Tylko w przypadku zbiorników hodowlanych i do wychowu młodych, szczególnie w hodowlach komercyjnych, mniejszą się zwraca uwagę na wygląd wewnętrzny i zewnętrzny terrarium – liczy się przede wszystkim funkcjonalność i łatwość utrzymania higieny.

Dekoracja ścian
Dekorowanie ścian ma na celu dwie sprawy – uczynienie terrarium zamkniętym, odizolowanym „światem”, gdzie gekon nie będzie stale niepokojony przez dochodzące zewsząd bodźce oraz umożliwienie mu wykorzystania ścian do przesiadywania i wspinaczki, co zwiększa jego przestrzeń życiową. Warto dodać, że terrarium z udekorowanymi ścianami ładniej się prezentuje i nie jest szpecone przez wyglądającą zza tylnej szyby (przykładowo) tapetę w kwiatki. Gekon lamparci jest co prawda zwierzęciem naziemnym, ale w odpowiednio przystosowanym zbiorniku będzie chętnie wspinał się. Najprościej zrobić ścianki ze styropianu, który dowolnie można formować, nadając mu kształt półek i występów skalnych, urozmaiconych tunelami i grotami. Gotowe dzieło pokrywamy zaprawą klejową z barwnikiem, opcjonalnie dekorujemy kamykami, kawałkami korzeni, piaskiem – i gotowe. Można udekorować jedynie tylną ściankę terrarium albo wszystkie prócz przedniej.

Ściółka
Kwestia ściółki u gekonów lamparcich budzi wiele emocji, gdyż gatunek tez wykazuje dużą tendencję do jej pożerania. Szczególnie chętnie jedzony jest piasek, uchodzący za najbardziej dekoracyjną i najlepszą ściółkę do terrariów suchych, ale gekon może zjadać także inne ściółki np. kokosową. Najbezpieczniejszym wyjściem jest używanie ręczników papierowych, nie nadają się one jednak do terrariów ekspozycyjnych, gdyż szpecą odbierając naturalny wygląd. Możemy też zastosować mieszaninę dość dużych kamyków i kawałków płaskich kamieni czy łupek – takie kamienne terrarium wygląda ciekawie, a kamienie, zbyt duże by gekon mógł je połknąć, są bezpieczne. Jednak drobny żwirek stanowi podobne zagrożenie jak piasek. Początkowo możemy wypróbować jakąkolwiek ściółkę, odpowiednią do suchego terrarium – piasek, ściółkę z kolb kukurydzy, kostkę bukową, korę, kostkę kokosową, żwirek – ale cały czas należy uważnie obserwować gekona, czy ściółki nie pożera. Jeśli tak, natychmiast wymieniamy ją na inną. Na pewno spotkasz się z opiniami, że zjadanie ściółki jest naturalne, uzupełnia dietę gekona i pomaga mu w trawieniu, więc nie należy się tym przejmować. Na wolności różne zwierzęta rzeczywiście jedzą w tych celach glinę czy połykają kamyki – jednak takie zachowanie jaszczurek w terrarium przybiera formy patologiczne – jaszczurka pożera ogromne ilości ściółki, które czopują układ pokarmowy. Jaszczurka próbując to wydalić mocno prze, co często prowadzi do wypadnięcia kloaki i bez szybkiej pomocy weterynarza do śmierci zwierzęcia. Jako najczęstsza przyczynę pożerania ściółki są podawane niedobory spowodowane zbyt ubogą bądź nieprawidłową dietą oraz zachowanie na tle stresu. Raczej nie można przewidzieć czy i jaką ściółkę gekon będzie jadł.

Kryjówki i elementy dekoracyjne
Kryjówki są jednym z niezbędnych elementów wyposażenia terrarium dla gekona. W środowisku naturalnym kryjówka zapewnia schronienie przed słońcem i wrogami naturalnymi, w terrarium daje gekonowi poczucie bezpieczeństwa. Im więcej gekonów w terrarium tym więcej kryjówek powinniśmy zapewnić. Jako kryjówki możemy wykorzystać połówki kokosa, specjalne groty, jaskinie i rury korkowe ze sklepów zoologicznych, płaty kory znalezione w lesie, gliniane doniczki, kryjówki wykonane z kamienia bądź styropianu i zaprawy klejowej itd. – wszystko zależy od pomysłowości terrarysty. W charakterze elementów dekoracyjnych i urozmaicających przestrzeń życiową gada stosujemy kamienie, kawałki gałęzi, ciekawe w kształtach korzenie. Możemy też użyć sztucznych bądź żywych roślin, które urozmaicą nieco surowy wystrój zbiornika. Jeśli decydujemy się na żywe rośliny należy wybrać gatunki sucholubne i odporne, gdyż gekony zapewne będą po nich deptać. Nie należy sadzić wyposażonych w ostre kolce kaktusów, które mogą zranić zwierzę. Gekony roślin jeść nie będą, ale mimo wszystko nie należy wysadzać roślin trujących, gdyż istnieje ryzyko, że gekon upoluje świerszcza czy innego owada, który posilił się taką rośliną.

Wilgotna kryjówka

Mimo, że gekony lamparcie zamieszkują bardzo suche rejony, w niewoli dość często można spotkać z problemami z linieniem. Szczególnie problematyczne miejsca to palce i końcówka ogona. Jeśli taki problem zostanie przeoczony, może dojść, na skutek ucisku powodowanego przez stary naskórek, do zaburzeń krążenia, a w efekcie do martwicy i utraty ww. członków. Dlaczego tak się dzieje? Otóż na wolności gekony szukają schronienia w kryjówkach np. pomiędzy i pod kamieniami, gdzie panuje wyższa wilgotność niż na zewnątrz. Brak takiego miejsca w niewoli może skutkować ww. problemami. Aby im zapobiec stosuje się wilgotną kryjówkę. W terrariach hodowlanych jest to najczęściej po prostu większe pudełko plastikowe wypełnione wilgotnym włóknem kokosowym lub piaskiem z pokrywką, w której wycina się otwór. Kryjówka taka służy jednocześnie jako miejsce składania jaj. Oczywiście w terrariach dekoracyjnych lepiej będzie użyć kryjówki naśladującej wyglądem kamień czy skałkę. Jeśli nie potrzebujemy miejsca do składania jaj, stosowanie wilgotnej kryjówki można zastąpić spryskiwaniem jednego rogu terrarium.

Dodatkowe wyposażenie terrarium
Jako dodatkowe wyposażenie terrarium możemy wstawić trzy miseczki – płytką miseczkę ze świeżą wodę do picia, miseczkę na pokarm (np. larwy) oraz miseczkę na wapń, który gekony będą zlizywały w razie potrzeby. W sklepach zoologicznych można nabyć miseczki imitujące swym wyglądem kamień, które nie szpecą tak wystroju terrarium jak zwykle kolorowe miseczki plastikowe czy porcelanowe.

Temperatura

W odróżnieniu od orzęsionego, gekonowi lamparciemu nie wystarczy temperatura pokojowa. Aby jego organizm funkcjonował prawidłowo, powinniśmy zapewnić mu możliwość wyboru miejsc cieplejszych i chłodniejszych. W mniejszych terrariach urządzenia grzejne umieszczamy nie w pośrodku, a z jednej strony zbiornika by zapewnić właściwy gradient temperatur. Najcieplejszym miejscem w terrarium jest tzw. wyspa ciepła, niewielki obszar służący jaszczurkom do wygrzewania się – zwykle punkt pod lampą (promiennikiem). W takim miejscu temperatura powinna wynosić 35 – 40 stopni. W pozostałej części zbiornika odpowiednia będzie temperatura pomiędzy 25 a 30 stopni, by w najchłodniejszym miejscu wynosić 23-25 stopni.

Kryjówki umieszczamy zarówno w chłodniejszej jak i w cieplejszej sferze, tak by zwierzę miało możliwość wyboru, ale nigdy bezpośrednio na wyspie ciepła. Wilgotna kryjówka powinna znajdować się w chłodniejszej części terrarium, podobnie jak miski na wodę i pokarm. Tych ostatnich nie należy stawiać w miejscach gdzie przebiega kabel grzejny lub umieszczona jest mata grzejna.

Nocne obserwacje gekonów
Po zgaśnięciu lamp oświetlających i ogrzewających terrarium w dzień, obserwację zachowania jaszczurek zapewni odpowiednio dobrana żarówka. Najczęściej jest to żarówka z czerwonego szkła – w tym wypadku należy wybrać żarówkę o możliwie ciemnym szkle i niewielkiej mocy aby nie przegrzewała terrarium – nocny spadek temperatury jest naturalny i powinien występować. Widziałam też żarówki mające imitować światło zbliżone do światła księżyca. W sklepie zoologicznym zapewne znajdzie się spory wybór lamp przeznaczonych do oświetlania terrarium w nocy. Możemy też użyć czerwonych diod ledowych, które są bardzo ekonomiczne i nie powodują wzrostu temperatury.

Żywienie

Gekony lamparcie karmimy w podobny sposób, jak pozostałe jaszczurki drapieżne – czyli zapewniając im możliwie urozmaiconą dietę złożoną z bezkręgowców, uzupełnianą od czasu do czasu kręgowcem w postaci noworodka gryzonia. W Internecie możemy spotkać się z opisami diety dla gekonów lamparcich, składającej się wyłącznie z mączników, dostępnych w terrarium przez cały czas – jest to styl karmienia wzorowany na dużych hodowlach komercyjnych tych gadów, który przywędrował do nas z USA. Mimo, że gekony lamparcie są zaskakująco odporne na tego typu monodietę, zawsze warto starać się żywić je w sposób urozmaicony, podobnie jak wszystkie inne owadożerne jaszczurki.

Gekony możemy karmić następującymi bezkręgowcami: różnymi gatunkami świerszczy, mniejszymi gatunkami karaczanów, jedwabnikami, młodą szarańczą, zoophobasami (drewnojadami), mącznikami, barciakiem (nie należy podawać zbyt często barciaka gdyż jest tak lubiany, że część jaszczurek odmawia później jedzenia innej karmy). Latem na czystych ekologicznie łąkach możemy zbierać dzikie owady jak koniki polne, pasikoniki, ćmy. Od czasu do czasu możemy podać mysiego noworodka, taki pokarm jest szczególnie cenny dla samicy w czasie trwania ciąży i po złożeniu jaj, a także dla gekonów, które są z jakiegoś powodu osłabione. Wielkość pokarmu zawsze dostosowujemy do wielkości zwierzęcia – jeśli gekon ma problem z przełknięciem ofiary oznacza to, że pokarm jest zbyt duży.

Im bardziej urozmaiconą dietę stosujemy tym mniej witamin musimy podawać – część hodowców rezygnuje w ogóle z podawania mieszanki witamin w okresie letnim, gdyż dzikie owady uznawane są za najzdrowsze. Generalnie nie musimy podawać witamin częściej niż raz w tygodniu, natomiast wapń powinien być dla gekonów stale dostępny w postaci proszku w miseczce w terrarium, który zwierzęta będą sobie zlizywać. Podobnie stale powinna być dostępna świeża woda do picia.

Wybór i kupno

Jeśli zdecydowałeś się na zakup „lamparta”, najważniejszym jest aby nabyć zdrowe zwierzę. Zwykle kupujemy młode gady – można poznać je nie tylko po wielkości, ale i charakterystycznym ubarwieniu – młode gekony classic nie mają plamek, a jedynie biegnące wzdłuż ciała naprzemienne brązowe i żółte pasy. Z wiekiem pasy zanikają i są zastępowane przez cętki. Także młode odmian barwnych są ubarwione odmienne niż osobniki dorosłe – dlatego warto pooglądać zdjęcia danej odmiany by wiedzieć, jak będzie wyglądał gekon gdy dorośnie. Jeśli nie szukamy osobników do hodowli zawsze dobrze zdecydować się na młodego gekona w wieku od miesiąca do kilku miesięcy. Zakup kilkudniowych młodych jest ryzykowny, gdyż takie jaszczurki są bardzo delikatne. Oczywiście można kupić także młodzież i dorosłe gekony – wybór na rynku jest ogromny.

Oglądając gekona zwróć uwagę, czy nie jest wychudzony – początkującym osobom często wydaje się, że jaszczurka jest chuda, ponieważ jest niedożywiona i że można ją szybko odkarmić. W rzeczywistości niedożywienie bardzo rzadko jest przyczyną wychudzenia, najczęściej są to problemy ze zdrowiem, a gadów, które są wychudzone, szczególnie młodych, często nie udaje się uratować. Należy przede wszystkim zwrócić uwagę na ogon i uda zwierzęcia – nie powinno być tam żadnych sterczących kości. Ogon młodego gekona nie jest tak gruby, jak dorosłego, ale powinien być dobrze wypełniony. Zdecydowanie należy unikać zwierząt o wychudzonych łapkach i ogonie, a grubym brzuchu – takie wygląd może świadczyć o zarobaczeniu bądź innych dolegliwościach ze strony układu pokarmowego.

Gdy wybraliśmy już dobrze – na pierwszy rzut oka – wyglądającego gekona, w następnej kolejności należy zwrócić uwagę na wygląd oczu i skóry – oczy powinny normalnie, szeroko się otwierać i mieć bystry wyraz – oczy zamglone, zalepione, nie do końca otwarte nie świadczą dobrze o zdrowiu zwierzęcia. Skóra powinna być czysta, unikamy zwierząt z guzkami, ropniami i poważnymi ranami na ciele. Także okolica kloaki musi być czysta, nie powinna być zalepiona resztkami kału. Jeśli kupujemy zwierzę wysyłkowo należy wybrać możliwie zaufane źródło, można też poprosić sprzedawcę o zdjęcie gekona.

Transport
Gekony najlepiej transportować w niedużych pojemnikach plastikowych – bardzo dobre są faunaboxy (plastikowe pudełka z pokrywką z wentylacją), gdyż można je wyszorować, odkazić i nadają się do wielokrotnego użytku. Ich wadą jest jednak przejrzystość ścianek, co potęguje stres zwierzęcia podczas transportu – i tu przewagę mają pudełeczka kartonowe, dzięki którym gekon przenoszony jest w ciemności. Młode przenosimy w pudełeczku wyłożonym ręcznikami papierowymi. Jeśli jest zimno pojemnik z gekonem należy umieścić pod bluzą (kurtką), w pudle styropianowym bądź w torbie na termoforze, aby uchronić gekona przed zmarznięciem. W czasie transportu podczas upału należy go także chronić przed bezpośrednim nagrzewaniem promieniami słonecznymi co, szczególnie w niewielkim faunaboxie, szybko może doprowadzić do przegrzania jaszczurki. I tu znów warto polecić pojemniki styropianowe, które chronią zwierzę przed niekorzystnym wpływem temperatury zewnętrznej.

Pierwsze dni po zakupie
Po zakupie zaczyna się okres aklimatyzacji – jest to czas, jaki musimy dać zwierzęciu, aby oswoiło się z nowym terrarium i poczuło się bezpiecznie. W tym okresie należy do minimum ograniczyć niepokojenie gekona – nie należy go wyciągać z kryjówki, brać na ręce, a nawet bez przerwy obserwować. Jest to trudne, ponieważ nowy domownik zwykle zaprząta myśli wszystkich i każdy chciałby go dotknąć, a przynajmniej zobaczyć. Musimy jednak zrozumieć, że dla gekona była to wielka zmiana i nie należy dokładać mu dodatkowego stresu. Nie zdziwmy się też, jeśli gekon nie będzie chciał początkowo polować – jest na to zbyt przestraszony. Na noc możemy zostawić mu kilka niewielkich owadów w miseczce, może się skusi. Pamiętajmy, że dobrze odżywiony gekon, nawet młodziutki, może pościć pewien czas bez uszczerbku na zdrowiu. Jeśli gekon jest zdrowy, szybko zadomowi się i zacznie polować.

Opieka

Codziennie należy posprzątać odchody i inne odpadki (kawałki owadów, resztki wylinki) oraz wymienić wodę na świeżą. Codziennie wieczorem należy też znaleźć czas by poobserwować gekona, sprawdzić czy wszystko z nim w porządku oraz delikatnie spryskać róg zbiornika (o ile nie stosujemy wilgotnej kryjówki). Raz na jakiś czas warto obejrzeć gekona dokładniej, biorąc go do ręki – jeśli gekon nie jest oswojony nie należy robić tego zbyt często. Raz na pół roku warto zrobić w terrarium generalne porządki – wymienić ściółkę, wyszorować konary i kamienie, wymyć cały zbiornik. Miseczki myjemy częściej, co kilka dni, a nawet codziennie, jeśli gekon zabrudził je np. odchodami. Ponieważ gady są czystymi zwierzętami, które wydalają niewielkie ilości odchodów nie ma potrzeby częstej wymiany ściółki i szorowania wnętrza – takie porządki zawsze niepokoją zwierzęta, które muszą być wtedy przełożone do innego pojemnika. Gekony lamparcie zwykle załatwiają się w jednym miejscu, co ogromnie ułatwia utrzymanie czystości. Często spotykam się z pytaniami czy gady, bądź ich terrarium „śmierdzi”. Terrarium utrzymane w czystości nie wydziela przykrego zapachu. Gekon może nieprzyjemnie pachnieć jeśli jest brudny (np. inny gekon załatwi się na niego) lub gdy jest chory (np. ma zakażoną ranę lub wypadnięcie kloaki). Zdrowy, czysty gad nie wydziela żadnej przykrej woni – co więcej – nie wydziela żadnej woni wyczuwalnej dla człowieka.

Oswajanie
Gekony lamparcie oswajają się zwykle bez problemu. Wyjątkowo tylko zdarza się aby gekon kąsał. Osobniki przyzwyczajone do opiekuna pozwalają się bez protestów brać na rękę.

Zdrowie

Lepiej zapobiegać niż leczyć – a najlepszą profilaktyką chorób u gekona jest urozmaicona dieta, dostateczna ilość ruchu (co zapewni terrarium odpowiedniej wielkości), jak najmniej stresu, czyste otoczenie. Poniżej w skrócie lista tego, co może przydarzyć się jaszczurce:

MBD, odwapnienie, krzywica
Jaszczurki o nocnym trybie życia mniej narażone są na tę chorobę niż ich dzienni pobratymcy. Jednak ryzyko występuje, szczególnie u młodych. Aby uniknąć tej choroby należy zapewnić możliwie wartościowy pokarm uzupełniany o wapń i mieszkankę witamin i minerałów. Nawet jeśli zestaw zawiera już wapń i tak podajemy go dodatkowo.

Urazy, skaleczenia, oparzenia, złamania
Urazy mechaniczne są jednym z najczęstszych problemów jaszczurek. Profilaktyką jest zapewnienie możliwie bezpiecznego terrarium – nie wstawiamy kaktusów z ostrymi kolcami, należy uważać na ostro zakończone krańce konarów czy gałęzi. Kamienie muszą być poukładane w ten sposób by nie mogły osunąć się na gekona nawet jeśli ten zacznie kopać czy przeciskać się między nimi. Terrarium nie powinno być zbyt wysokie, ponieważ gekonom zdarza się spadać ze ścianek. Nie używamy kamieni grzejnych dla gadów, a wszystkie urządzenia grzewcze zabezpieczamy w ten sposób, by jaszczurka nie miała bezpośredniego dojścia do nich. Drobne skaleczenia czy oparzenia goją się same, można je co najwyżej odkazić i dbać by nie uległy zabrudzeniu. Poważniejsze urazy, a już na pewno złamania wymagają pomocy lekarza weterynarii.

Wypadnięcie kloaki
Jest poważnym urazem, zwykle związanym z zaczopowaniem układu wydalniczego gekona. Przyczyną zaczopowania może być pożeranie ściółki, zjedzenie zbyt dużej ilości niektórych pokarmów (np. larw mącznika), obecność ciała obcego, jak kamyk, kawałek kory, silne zarobaczenie, niemożność zniesienie jaj, nowotwór – przyczyną bezpośrednią jest silne parcie zwierzęcia. Wypadnięta kloaka szybko zaczyna puchnąć, a w przypadku braku pomocy może dojść do jej martwicy. W wypadku wystąpienia tej przypadłości należy jak najszybciej udać się do weterynarza, gdyż występuje zagrożenie życia zwierzęcia.

Odrzucenie ogona
Gekon może odrzucić ogon, jeśli go za niego chwycimy, a on czuje się zagrożony – jest to naturalny mechanizm obronny. Rankę należy utrzymywać w czystości, na kilka dni można przenieść gekona do terrarium sterylnego. Ogon odrasta choć nie tak piękny jak pierwotny.

Apatia, obojętność na pokarm, długotrwała odmowa przyjmowania pokarmu, chudnięcie
Są to objawy charakterystyczne dla większości chorób, a także długotrwałego stresu. Jeśli zwierzę zaczyna chudnąć zawsze powinno być to dla nas dzwonkiem alarmowym – należy w tym wypadku poszukać pomocy u specjalisty. Niestety gady często ujawniają chorobę, gdy jest już tak zaawansowana, że za późno na ratunek, a gadzia medycyna dopiero raczkuje – niemniej zawsze należy podjąć próbę ratowania podopiecznego. Z drugiej strony nie należy panikować gdy zdrowy, dobrze odżywiony gekon sam sobie funduje kilkudniową głodówkę. Chuda może być także samica wyczerpana jajami, w tym wypadku należy zadbać o jak najlepszą jakościowo dietę dla niej i zapewnić wytchnienie od samca.

Kryptosporidioza

Zakażenie pierwotniakami stanowi największą zmorę w hodowli gekonów lamparcich. Chore zwierzęta tracą na wadze, często wymiotują bądź mają biegunki i zwykle giną na skutek wyniszczenia organizmu, tym bardziej, że leki skuteczne przeciwko innym rodzajom pierwotniaka tutaj zawodzą. Z tego względu należy kupować gekony z pewnego źródła, a każdego nowo zakupionego osobnika poddać 6 tygodniowej kwarantannie. Nowo przybyłe zwierzęta, których zdrowia nie jesteśmy jeszcze pewni, należy obsługiwać na samym końcu, zachowując wszelkie zasady higieny.

Zachowanie

Gekon lamparci i opiekun
Jak już pisałam, gekony lamparcie są jaszczurkami łagodnymi i zwykle łatwo oswajają się, co oznacza tyle, że pozwolą dotknąć się czy wziąć na ręce. Można też karmić je z ręki. Nie można się natomiast łudzić, że gekon polubi głaskanie lub, że będzie w jakikolwiek sposób przywiązany do opiekuna. Młode, świeżo wyklute gekoniki boją się człowieka i reagują ucieczką na próbę wyjęcia z inkubatora. Początkowo są nieśmiałe, ale z czasem przyzwyczajają się do terrarysty i do zabiegów pielęgnacyjnych w terrarium. Mimo, że „lamparciki” nie są skłonne ani do wpadania w panikę ani do agresji, nie należy ich często głaskać czy wyjmować z terrarium – najlepiej pozostawić je w spokoju i zadowolić się obserwacją ich zachowań. Nawet jeśli lubimy kontakt z gekonem, nie należy z tym przesadzać.

Gekon lamparci w towarzystwie swojego gatunku
Gekony lamparcie możemy trzymać pojedynczo, w haremach bądź w parach/grupach samic. Dla początkującego terrarysty, który nie chce bądź nie ma jeszcze wystarczająco dużo wiedzy by zajmować się hodowlą, a także dla każdego, kto nie chce się nią zajmować pierwsze bądź trzecie wyjście będzie najlepsze. Pary przeciwnej płci nie są polecane ze względu na niebezpieczeństwo zamęczenia samicy przez stale dążącego do kopulacji partnera. Dwa samce będą toczyć walki na tle terytorialnym – młode mogą tolerować się póki nie dojrzeją płciowo. Im więcej gekonów chcemy trzymać w jednym terrarium tym większy zbiornik powinniśmy im zapewnić. Zadbajmy też o dużą ilość kryjówek i przeszkód wizualnych, tak aby w razie konfliktu gady mogły schodzić sobie z oczu.

Gekon lamparci w towarzystwie innych gatunków
Jeśli marzymy o terrarium wielogatunkowym, należy pamiętać, że zawsze powinno być ono większe, niż terrarium jednogatunkowe. Gekony lamparcie nie są agresywne i łączenie z innymi gatunkami ma szansę powodzenia. Kiedyś trzymałam parę tych gekonów z parką scynków berberyjskich. Oba te gatunku są raczej spokojne i lubią kryjówki. Koegzystencja układała się bardzo dobrze, czasem nawet jaszczurki wspólnie wygrzewały się. Poza tym zupełnie się ignorowały. Ten układ miał tę zaletę, że gekony śpią w dzień w kryjówkach, a scynki w nocy zakopane w piasku, więc gady nie deptały po sobie podczas snu. Wypróbowałam także układ z agamami brodatymi karłowatymi – początkowo agamy nieco się bały i stroszyły się na gekony, z czasem przywykły. Gekony od początku nie zwracały na agamy żadnej uwagi. Wadą tego układu jest to, że agamy śpią na ściółce, a gekony wędrując w nocy po terrarium deptały po nich, dlatego też zostały rozdzielone. Dobierając gatunki, które mogą mieszkać razem z gekonami należy brać pod uwagę wymagania co do wielkości terrarium, temperatury, wilgotności, wielkość (musi być zbliżona do wielkości gekonów) oraz „charakter” – nie mogą to być jaszczurki agresywne i zadziorne, które mogłyby atakować gekony.

Zachowania gekonów – co oznacza, jeżeli:
Gekon porusza szybko końcówką ogona?
Stan podniecenia – może on być wywołany widokiem ofiary (często obserwujemy, jak gekon zamiera wpatrując się w owada, macha ogonem, w końcu atakuje) czy rywala. Gekon zalecający się do samicy szybko porusza ogonem, wydając „terkoczący” dźwięk.

Gekon liże się po pysku(oblizuje się) i pod ogonem?
Gekon się czyści, utrzymuje w ten sposób higienę ciała.

Gekon ściąga sobie skórę!
Gekon ściąga sobie wylinkę, w ten sposób jest w stanie szybko się jej pozbyć.

Gekon zjada swoją wylinkę.
Jest to zjawisko naturalne, nie należy gekonowi w tym przeszkadzać.

Gekon liże wapń, który obsypał się ze świerszczy?
Gekon uzupełnia w ten sposób swoją dietę w potrzebne mu składniki – wstaw do terrarium miseczkę z wapniem.

Gekon głośno skrzeczy, gdy pryskam terrarium i liże kamienie na skraju baseniku.
Większość gekonów nie lubi bezpośredniego kontaktu z wodą – wolą napić się tak, by zbytnio się nie zamoczyć:)

Temperament gekona
Gekony lamparcie są spokojnymi jaszczurkami – nie będą urządzały dzikich biegów i skoków po terrarium, wolą sobie spokojnie spacerować. Mają giętkie ciała, które dobrze wpasowują się w każdą szczelinę, co sprawia, że dobrze wykorzystują przestrzeń zbiornika.

Rozmnażanie

Płeć gekonów
Dymorfizm płciowy gekonów jest dość wyraźnie zaznaczony. Samce są nieco większe i masywniejsze od samic, mają większe głowy. Jednak pewność uzyskamy, przyglądając się spodniej części ciała gekona. Jak widać na zdjęciach poniżej, samce mają podwójne zgrubienie za kloaką, tam gdzie mieści się hemipenis, a także rząd wyraźniejszych porów nad kloaką. W ten sposób rozpoznamy płeć u starszych zwierząt. W handlu często możemy też spotkać poseksowane malutkie gekony – dzieje się tak, ponieważ płeć gekona determinowana jest przez temperaturę, w której odbywa się inkubacja (jednak ta metoda nie daje 100% gwarancji).

Dojrzewanie gekonów
U jaszczurek proces dojrzewania zależy bardzo często od warunków bytowania i diety. Przebywające w lepszych warunkach i dobrze karmione zwierzęta mogą dojrzewać płciowo wcześniej niż ich pobratymcy. Gekony w widoczny sposób rosną dość długo, i dojrzewają zanim osiągną ostateczną wielkość. Do rozrodu staramy się wybierać zwierzęta starsze, wyrośnięte i dobrze odkarmione, z grubymi ogonami – szczególnie dotyczy to samicy, dla której ciąża i znoszenie jaj stanowi duży wysiłek. Przed rozmnażaniem, zimą, można gekony poddać sezonowaniu, ale nie jest to konieczne, aby się rozmnożyły.

Ilość jaj
Samiczka w jednym zniesieniu składa zwykle dwa jaja, samiczki młodsze oraz stare mogą składać tylko jedno jajko. Zniesienia powtarzają się cyklicznie w trakcie sezonu.

Kopulacja
Samiec zalecając się do samicy porusza szybko końcówką ogona, wydając charakterystyczny dźwięk. Następnie łapie samicę za kark i przytrzymując wprowadza półprącie do jej kloaki. Czasem samiec może pokąsać samicę podczas kopulacji.

Ciąża
W czasie ciąży szczególnie dbamy o dietę samicy – karmimy ją obficie urozmaiconym pokarmem i dodajemy więcej wapnia, niż normalnie, gdyż jej zapotrzebowanie jest w tym okresie bardzo duże. Jeśli w diecie nie będzie wystarczająco dużo wapnia samica może zacząć wykorzystywać wapń z własnych kości. Ciąża trwa miesiąc lub nieco dłużej. Pod koniec ciąży samiczka jest gruba a jaja widoczne przez skórę na brzuchu.

Jajka
Samica składa jajka w wilgotnej ściółce i zagrzebuje je. W terrarium powinien się znajdować pojemnik z taką ściółką, najlepiej umieścić go gdzieś w kąciku i czymś zasłonić, aby samica czuła się bezpiecznie. Jeśli widzimy, że samica nagle schudła, należy ostrożnie przejrzeć pojemnik w poszukiwaniu jaj. Jeśli ich tam nie ma, należy przejrzeć także pozostałą część terrarium – być może nasza „porodówka” nie spodobała się samiczce. Znalezione jajka ostrożnie przenosimy do inkubatora. Odpowiednim substratem jest vermiculit bądź perlit, część osób używa także innych ściółek np. wilgotnego piasku. Temperatura inkubacji może wynosić od 24 do 32 stopni, najlepiej jednak zdecydować się na bezpieczną, środkową wartość, szczególnie jeśli nie dysponujemy profesjonalnym inkubatorem. Przy 28 stopniach na młode będziemy czekać około 50 dni. Jeśli jednak chcemy zwierzęta określonej płci przez pierwsze dwa tygodnie inkubacji postępujemy inaczej. W tym wypadku – jeśli chcemy samiczki temperatura powinna wynosić 26-27 stopni, jeśli samczyki – powyżej 31. Część hodowców przestrzega przed inkubowaniem w stałej wysokiej temperaturze, gdyż grozi to obumieraniem zarodków. Takie postępowanie nie daje nam stuprocentowej pewności, że wyklują się same samczyki lub samiczki, ale duże prawdopodobieństwo. Jednak przy domowej roboty inkubatorach inkubacja blisko temperatur „progowych” jest ryzykowna – w takich inkubatorach dochodzi bowiem często do pewnych wahań temperatury, szczególnie jeśli inkubator musi poradzić sobie z nagłą zmianą temperatury otoczenia. Dlatego jeśli nie zależy nam na konkretnej płci bezpieczniej trzymać się środkowych zakresów. Jeśli zależy – po pierwszych dwóch tygodniach możemy zmienić temperaturę. Młode gekonki w chwili wyklucia mają około 8 cm i są bardzo płochliwe o czym warto pamiętać wyjmując je z inkubatora.

Opieka nad młodymi
Młode przenosimy do małego terrarium lub odpowiednio przygotowanego pudełka. Niezbędna jest kryjówka i płyciutka miseczka z wodą. Młode zaczynają żerować gdy zaabsorbują woreczek żółtkowy. Karmimy je wszelkimi małymi owadami. Pokarm regularnie uzupełniamy w wapń i preparaty witaminowo-mineralne. Po około miesiącu można maluchom poszukać nowych domów.

Autor: Alicja

Powyższy tekst stanowi własność hodowli AmicusDraco i jest chroniony prawami autorskimi. Kopiowanie i publikowanie całości tekstu bez wiedzy autora zabronione. Osoby zainteresowane publikacją całego tekstu zapraszamy do kontaktu mailowego w celu ustalenia warunków. Kopiowanie i publikowanie małych fragmentów tekstu dozwolone tylko w przypadku podania źródła (www.amicusdraco.eu).