MBD – metaboliczna choroba kości.

Co to jest MBD ?
MBD, osterodystrofia pokarmowa – to jedna z najpopularniejszych chorób gadów, a w szczególności dziennych jaszczurek. która powstaje na skutek niedoborów wapnia i/lub witaminy D w organizmie. U młodych osobników obserwujemy krzywicę. U jaszczurek w różnym wieku obserwujemy: deformację (zapalenie okostnej) kości, w szczególności żuchwy i kości udowych, kłopoty z poruszaniem się (chodzenie na ?niskich łapach?, niekiedy niemalże czołganie się), niechęć do ruchu, apatię, drgawki kończyn, łamliwość kości, miękkość i opuchliznę szczęki, kłopoty z pobieraniem pokarmu lub całkowite zaniechanie pobierania pokarmu, opuchliznę kończyn, u kameleonów niemożność prawidłowego wyrzucania języka.

Co to jest krzywica ?
Krzywica to deformacje kości szczególnie żeber, łap i ogona. Krzywica dotyka młodych, szybko rosnących osobników. Zaawansowana prowadzi do groteskowego wyglądu chorego zwierzęcia.

Dlaczego zwierzęta chorują ?
Do prawidłowego przyswojenia wapna potrzeba jest gadom witamina D3, syntetyzowana w organizmie zwierzęcia pod wpływem promieniowania słonecznego, a dokładniej promieniowania ultrafioletowego (UV). Na wolności jaszczurki dzienne wygrzewając się wytwarzają witaminę D3 co pozwala im prawidłowo przyswoić wapń. Jednak w niewoli, pozbawione promieniowania UV nie mają możliwości przyswoić wapnia z pokarmu. Jeśli dodatkowo dieta jaszczurki jest uboga w wapń i witaminy, zagrożenie chorobą rośnie. Niestety także większość hodowlanych owadów karmowych ma niekorzystny stosunek wapń:fosfor. Dlatego dietę trzeba obowiązkowo uzupełniać w wapń.
Podsumowując są dwa główne powody MBD: źle urządzone terrarium i wadliwa dieta.

Jakie są objawy ?
Objawy MBD to słaby uścisk szczęk, miękkość szczęki i jej opuchlizna, kłopoty z polowaniem i jedzeniem, opuchlizna stawów, poruszanie się na „niskich łapach”, czołganie się, łamliwość kości, osłabienie, niechęć do ruchu. W przypadku młodych zwierząt powykręcanie ciała zwierzęcia (żebra, ogon, kręgosłup). Przy zaawansowanej krzywicy ciało zwierzęcia jest groteskowo powykręcane i stanowi naprawdę przykry widok.

Jaką profilaktykę należy stosować ?
W profilaktyce MBD zasadnicze znaczenie ma kilka czynników: prawidłowa dieta uwzględniająca potrzeby danego gatunku, wzbogacanie karmy o witaminy i przede wszystkim – wapń oraz dostęp naturalnego i sztucznego promieniowania UV.

Żywienie:
Prawidłowa dieta to dieta urozmaicona. Częstym błędem popełnianym przez właścicieli jest skarmianie jaszczurek tylko jednym rodzajem najłatwiej dostępnego pokarmu np. mączniakami. Dieta jaszczurek owadożernych powinna obejmować wiele rodzajów owadów (przykładowo: świerszcze, zoophobasy, niewielkie ilości larw mączniaka, szarańczę, szczególnie zdrowy plankton łąkowy, muchy, ćmy a także np. mysie noworodki). Równie urozmaicony powinien być pokarm jaszczurek roślinożernych. Karmienie legwana np. tylko sałatą to szybki sposób na wpędzenie go w choroby. Dieta roślinożernych jaszczurek powinna zawierać rośliny, pędy i kwiaty polne, warzywa i owoce w zależności od wymagań danego gatunku.

Zarówno roślino jak i mięsożercom pokarm 1 raz w tygodniu posypujemy preparatami witaminowymi, przeznaczonymi dla gadów. Latem, jeśli skarmiamy wiele gatunków dzikich owadów (lub roślin) porcje witamin można znacznie okroić. Wapń podajemy kilka razy w tygodniu . Może to popularna sepia, choć i tutaj pojawiły się preparaty przeznaczone dla gadów jak ReptiCalcium. Wapń można podawać bezpośrednio do pyska pipetką lub sproszkować i posypywać nim karmę – zależy to od jego formy (płyn, proszek, tabletki). Owady karmowe posypujemy w następujący sposób – bierzemy puste pudełko z przykrywką wrzucamy owady karmowe, posypujemy wapniem, zamykamy i robimy tzw. „wirówkę” – takimi obtoczonymi świerszczami jaszczurki karmimy wprost z pudełka, lub wpuszczamy je do terrarium. Jednak jeśli nie zostaną od razu złapane wapń obsypie się.

UVB:
O dostęp do naturalnego promieniowania UV najłatwiej latem. Na balkonie czy w ogrodzie urządzamy jaszczurce wolierę i jeśli jest ciepło może ona w niej przebywać całe dnie. Należy jednak zadbać o zacienione miejsce i wodę do picia . Lato to wspaniały okres dla jaszczurek, jednak większą część roku spędzają one zamknięte w terrarium. Wygrzewanie się na parapecie lub postawienie terrarium blisko ona jest półśrodkiem ponieważ szyba przechwytuje dużą część korzystnego promieniowania. Dodatkowo terrarium wystawione na operowanie promieni słonecznych, może się niebezpiecznie nagrzać. Nigdy nie należy stawiać terrarium na parapecie bo można (dosłownie) usmażyć swoją jaszczurkę. Dlatego niezbędne jest dostarczenie sztucznego promieniowania UV. Dobrym rozwiązaniem są specjalistyczne świetlówki terrarystyczne, emitujące słabe promieniowanie UV (repti glo, repti light, arcadia). Świecą się one 12h/na dobę i są całkiem bezpieczne dla mieszkańców terrariów. Ich wadą jest to, iż przestają imitować UV zanim przestaną świecić, zaleca się zmieniać je raz na pół roku. Można też użyć świetlówek kompaktowych. Ich zaleta jest łatwość montażu (wkręcają się w zwykły gwint) oraz większa wydajność (wymieniamy je raz do roku). Dla gadów stepowych i pustynnych (agama brodata, biczogony) stosujemy świetlówki zawierające 10% promieniowania UVB w widmie, dla zwierząt leśnych (legwan zielony, agama błotna) – 5%. Innym rozwiązaniem są służące do krótkich naświetleń lampy tj. Ultravitalux. Używa się ich tylko kilka razy w tygodniu od kilku minut do pół godziny. Niezależnie od gatunku zwierzęcia zaczynamy od krótkich sesji, które można stopniowo wydłużać. Gatunki stepowe i pustynne naświetlamy dłużej niż leśne.

Czy wystarczą tylko witaminy i wapń ?
Niektóre źródła zalecają stosowanie tylko preparatów witaminowo-wapniowych w profilaktyce MBD. Istnieje jednak wątpliwość czy wszystkie jaszczurki przyswajają witaminę D3 z pokarmu. Poza tym jest to witamina, której przedawkowanie jest niebezpieczne. Dlatego najlepiej zapewnić dostęp do promieniowania ultrafioletowego, szczególnie ważne jest to dla jaszczurek pochodzących z bardzo nasłonecznionych obszarów lub takich, u których objawy krzywicy mogą wystąpić szczególnie szybko (np. kameleony). Najlepiej przyjąć zasadę, że profilaktyczne naświetlanie UVB stosujemy u wszystkich gatunków jaszczurek dziennych.

Czy nocnym jaszczurkom też należy zapewnić promieniowanie UV ?
Jest to kwestia sporna. Ponieważ jaszczurki te dzień przesypiają w ukryciu, również w naturze ich kontakt z UV jest niewielki. Najczęściej dla jaszczurek nocnych zalecane jest wyłącznie stosowanie wapnia i witamin jako dodatku do karmy, a także możliwie urozmaiconej, wartościowej diety. Niekiedy jednak profilaktycznie stosuje się słabe jarzeniówki UVB u niektórych gatunków jaszczurek np. u młodych gekonów lamparcich.

Jak postępować z chorym gadem ?
Jaszczurkę z MBD, szczególnie bardzo zaawansowanym najlepiej pokazać weterynarzowi – specjaliście. Taki gad często nawet nie może jest z powodu obolałej, miękkiej, opuchniętej szczęki. W zależności od stanu zwierzęcia na proces leczenia może składać się domięśniowe podawanie glukozy, karmienie przez rurkę, podawanie witamin, uderzeniowe dawki wapnia, wystawienie jaszczurki na sztuczne lub naturalne promieniowanie ultrafioletowe (naświetlania). Chorej jaszczurce należy zapewnić dużo spokoju, ciepłe terrarium, które musi być tak urządzone by nie mogła spaść z dużej wysokości. Dno najlepiej wyłożyć czymś miękkim i bez konieczności nie brać gada na ręce by zminimalizować ryzyko uszkodzeń kości. Weterynarz powinien określić czy MBD nie towarzyszą inne dolegliwości i choroby.

Ponieważ zaawansowani terraryści mają często spore doświadczenie w samodzielnym leczeniem MBD (ileż to razy zdarzy się kupić chore zwierzę – MBD to niestety plaga), to jeśli stan zwierzęcia nie stwarza bezpośredniego zagrożenia życia (zwierzę wykazuje jako-taką aktywność, ma apetyt) po pomoc można zwrócić się do bardziej doświadczonego kolegi.

MBD jest jednym z poważniejszych zagrożeń dla jaszczurek trzymanych w terrariach, a zarazem jedną z najpopularniejszych chorób wywołanych błędami chowu. Stosując zasadę „lepiej zapobiegać, niż leczyć” mamy pewność, że nasza jaszczurka nie będzie wyglądem przypominała budzącego odrazę i litość Quasimodo.

***
Autor: Alicja

Powyższy artykuł stanowi własność jego autora i jest chroniony prawami autorskimi. Publikowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora jest zabronione.